Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα – έννοια, προϋποθέσεις, υπολογισμός
Όταν οι σχέσεις μεταξύ των συζύγων κλονίζονται ανεπιστρεπτί κι ο γάμος διαλύεται, συχνά προκύπτει το φαινόμενο η περιουσία του ενός συζύγου να εμφανίζει καλύτερη εικόνα από εκείνη που είχε πριν την τέλεση του γάμου κι αυτό να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συμβολή του μέχρι πρότινος άλλου συζύγου, στον οποίο, με τη διάλυση του έγγαμου βίου εκ των υστέρων δεν αποδίδεται τίποτε. Διαβάζουμε στο άρθρο 1400 του Αστικού Κώδικα ότι αν ο γάμος μεταξύ συζύγων λυθεί ή ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει αυξηθεί από τότε που τελέστηκε ο γάμος μέχρι σήμερα, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης, το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή κατά τη διάρκεια του γάμου. Η αξίωση αυτή συμμετοχής στα αποκτήματα αμέσως εγείρει πλήθος ερωτημάτων ως προς τις προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν προκειμένου ένας σύζυγος να κατορθώσει να διεκδικήσει τη δική του συμβολή στην επαύξηση της περιουσίας του άλλου αλλά και τον τρόπο που αυτή η συμβολή αφενός μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοια κι αφετέρου να υπολογιστεί.
Κατ’ αρχάς βασική προϋπόθεση, όπως προκύπτει κι από το γράμμα του νόμου, είναι ο γάμος να έχει λυθεί ή να έχει ακυρωθεί. Σύμφωνα όμως με τη ρητή διατύπωση της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 1400 του Αστικού Κώδικα, η αξίωση γεννιέται επίσης και με τη συμπλήρωση τριετούς διάστασης των συζύγων, για την έννοια και τις προϋποθέσεις ύπαρξης της οποίας, έχουμε ήδη αναρτήσει σχετικό άρθρο στο blog της ιστοσελίδας μας. Σε μία τέτοια περίπτωση, ο γάμος μπορεί να μην έχει λυθεί ή να μην έχει ακυρωθεί αλλά να έχει παρέλθει τριετία από την έναρξη διάστασης των συζύγων, μιας και μόνο με τη φυσική απομάκρυνση του ενός συζύγου από τη συζυγική κατοικία επέρχεται η διάσταση. Αξίζει να επισημανθεί και σε αυτό το σημείο ότι η συμπλήρωση της τριετίας δεν εμποδίζεται από μικρές διακοπές που γίνονται ως προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων ανάμεσα στους συζύγους. Και σε αυτή τη περίπτωση λοιπόν μιλάμε για μία διαρρηγμένη συζυγική σχέση από την όποια ο ένας σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει το μέρος επαύξησης της περιουσίας του άλλου, η οποία βασίζεται στη δική του συμβολή. Το είδος αυτής μπορεί να αναφέρεται σε οποιαδήποτε υλική παροχή, αρκεί όμως να μην εμπίπτει στην υποχρέωση για συνεισφορά στην αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας και στην παροχή υπηρεσιών στο συζυγικό οίκο. Κατά τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 1400 Α.Κ., τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη ή καμία συμβολή. Πως όμως εντέλει υπολογίζεται η συμβολή αυτή;
Για τον υπολογισμό της αύξησης της περιουσίας του συζύγου εξακριβώνεται και συγκρίνεται η περιουσιακή κατάστασή του αφενός κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου κι αφετέρου, κατά την ορθότερη άποψη σε θεωρία και νομολογία, κατά τον χρόνο του αμετάκλητου της απόφασης διαζυγίου ή της συμπλήρωσης τριετούς διάστασης (βλ. πιο αναλυτικά Μανωλεδάκη, Κοτζάμπαση, Φουντεδάκη, Το οικογενειακό δίκαιο στη πράξη, σελ. 64). Η διαφορά που προκύπτει αντικατοπτρίζει την αύξηση της περιουσίας του συζύγου και προκειμένου να αποφευχθεί μία πλασματική απόδοση αυτής, ενδεχομένως λόγω πληθωρισμού του χρήματος, οι τιμές με βάση τις οποίες υπολογίζεται η αρχική περιουσία είναι οι τιμές με τις οποία υπολογίζεται και η τελική περιουσία. Είναι όμως η αξίωση αυτή καθαρά χρηματική ή μπορεί να ικανοποιηθεί και με την παροχή αυτούσιων αντικειμένων; Κατά μία άποψη η απόδοση της συμβολής τους συζύγου μπορεί να υπολογιστεί μόνο λογιστικά γι’ αυτό και η αξίωση πρέπει να είναι υποχρεωτικά χρηματική. Κατά μία ορθότερη όμως άποψη, η οποία εναντιώνεται στην εμπορευματοποίηση της προσωπικής σχέσης του γάμου, η απόδοση μπορεί να γίνει και με τη παροχή αυτούσιων αντικειμένων, όπως η μεταβίβαση στον άλλον σύζυγο κατά ένα ποσοστό του δικαιώματος κυριότητας επί ακινήτου αποκτηθέντος κατά τη διάρκεια του γάμου από τον άλλον σύζυγο.
Το παρόν δεν αποτελεί νομική ή άλλη επαγγελματική συμβουλή και για οποιοδήποτε νομικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι αναγνώστες θα πρέπει να αναζητήσουν τον αντίστοιχο επαγγελματία.