Ηλεκτρικά πατίνια – η νέα μορφή αστικής κινητικότητας και το νομικό της πλαίσιο
Τα τελευταία χρόνια η χρήση ηλεκτρικών πατινιών στις μετακινήσεις εντός των μεγάλων πόλεων του κόσμου είναι ολοένα και μεγαλύτερη. Τα οφέλη ήταν εμφανή από την πρώτη στιγμή. Μικρό βάρος, οικολογικός χαρακτήρας, ταχύτητα και ευελιξία. Παρά την κακή κατάσταση του οδοστρώματος και τη χρόνια έλλειψη σε ειδικά διαμορφωμένες λωρίδες κυκλοφορίας για οποιοδήποτε μέσο πλην του αυτοκινήτου και των αστικών λεωφορείων, τα ηλεκτρικά πατίνια έκαναν την εμφάνισή τους και στην Αθήνα. Παράλληλα με την αγορά για προσωπική χρήση, εταιρίες εκμίσθωσης οχημάτων ανά τον κόσμο έχουν δημιουργήσει κι έχουν διαθέσει στα έξυπνα τηλέφωνα εφαρμογές μέσω των οποίων ο καθένας μας μπορεί να εντοπίσει στο πλησιέστερο για εκείνον σημείο ένα ηλεκτρικό πατίνι και πληρώνοντας ηλεκτρονικώς το αντίστοιχο με τη διαδρομή που θα διανύσει τίμημα, να το εκμισθώσει και να το χρησιμοποιήσει για τη μετακίνησή του.
Μετά και την εμφάνιση των πρώτων τροχαίων ατυχημάτων κρίθηκε αναγκαία η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου νομικού πλαισίου για τη νέα αυτή μορφή αστικής κινητικότητας. Έτσι ψηφίστηκε ο ν. 4784/2021, ο οποίος μεταξύ άλλων τροποποίησε τις διατάξεις του Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας και έθεσε κανόνες αναφορικά με την κατασκευή, χρήση και εκμετάλλευση ηλεκτρικών πατινιών, τα οποία εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των «ελαφρών προσωπικών ηλεκτρικών οχημάτων (Ε.Π.Η.Ο.)». Ανάλογα με τη μέγιστη σχεδιαστική τους ταχύτητα, τα Ε.Π.Η.Ο διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες στις οποίες ισχύουν και οι αντίστοιχοι κανόνες και περιορισμοί, δηλαδή σε εκείνα που:
α) δεν υπερβαίνουν τα 6 χλμ./ώρα: τα οχήματα αυτά θεωρούνται και αντιμετωπίζονται από το νόμο ως «πεζοί». Οι οδηγοί τους έτσι πρέπει να κινούνται στα πεζοδρόμια ή στα ειδικά ερείσματα για τους πεζούς, με την αντίστοιχη ταχύτητα με εκείνους, χωρίς να τους παρενοχλούν, παραχωρώντας τους μάλιστα προτεραιότητα. Δυνατή είναι φυσικά σε κάθε περίπτωση και η χρησιμοποίηση των ποδηλατοδρόμων.
Β) υπερβαίνουν τα 6 χλμ./ώρα αλλά όχι τα 25 χλμ./ώρα: στην περίπτωση των οχημάτων αυτών ο νόμος τα εκλαμβάνει ως ποδήλατα. Γι΄αυτό και πρέπει να τηρούνται οι κανόνες σήμανσης και σηματοδότησης που ισχύουν για τα τελευταία. Κατ’ επέκταση, όταν μία οδός διαθέτει λωρίδα κυκλοφορίας για την κίνηση ποδηλάτων ή μοτοποδηλάτων οι οδηγοί των Ε.Π.Η.Ο. υποχρεούνται να χρησιμοποιούν αποκλειστικά την λωρίδα αυτή κι αντίστοιχα απαγορεύεται να χρησιμοποιούν το υπόλοιπο του οδοστρώματος.
γ) υπερβαίνουν τα 25 χλμ./ώρα: γίνεται δεκτό ότι τα οχήματα αυτά εφόσον περιήλθαν στην κυριότητα των οδηγών τους πριν από τη δημοσίευση του ως άνω νόμου, επιτρέπεται να κυκλοφορήσουν σε δημόσιο οδικό δίκτυο εφόσον πάλι δεν ξεπερνούν σε μέγιστη ταχύτητα τα 25 χλμ./ώρα.
Επομένως, με βάση τα παραπάνω, θα πρέπει να συγκρατήσουμε ότι τα οχήματα αυτά, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και τα ηλεκτρικά πατίνια, δεν πρέπει να αναπτύσσουν ταχύτητα μεγαλύτερη των 25 χλμ./ώρα και σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται να κυκλοφορούν σε οδούς στις οποίες το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας των αυτοκινήτων υπερβαίνει τα 50 χλμ/ώρα. Οι οδηγοί δε των Ε.Π.Η.Ο. με μέγιστη ταχύτητα τα 6 χλμ,/ώρα θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει την ηλικία των δώδεκα (12) ετών ενώ στην περίπτωση των οχημάτων με ταχύτητα κατασκευής άνω των 6 χλμ./ώρα, οι οδηγοί θα πρέπει να είναι άνω των δεκαπέντε (15) ετών. Η έκδοση άδειας οδήγησης δεν απαιτείται, όμως οι οδηγοί υποχρεούνται αφενός να φέρουν οποιοδήποτε νόμιμο έγγραφο ταυτοποίησης προσώπου και αφετέρου να φορούν υποχρεωτικά εγκεκριμένου τύπου προστατευτικό κράνος κανονικά δεμένο.
Επίσης τα ηλεκτρικά πατίνια, όπως όλα τα Ε.Π.Η.Ο., θα πρέπει να είναι εφοδιασμένα με: α) σύστημα τροχοπέδησης, εύχρηστο, άμεσης και αποτελεσματικής επενέργειας,
β) ένα λευκό ή κίτρινο φως μπροστά και ένα ερυθρό φως και αντανακλαστικό στοιχείο πίσω καθώς και με έναν τουλάχιστον αντανακλαστήρα σε κάθε πλευρά,
γ) συσκευή ηχητικής προειδοποίησης και σύστημα πρόωσης που εφαρμόζεται στον εμπρόσθιο ή στους εμπρόσθιους και στον οπίσθιο ή στους οπίσθιους τροχούς, εφόσον υφίστανται.
Σε κάθε περίπτωση, από την ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών πατινιών καθώς και από την εμφάνιση των πρώτων ατυχημάτων στη χώρα μας προκύπτει πληθώρα νομικών ζητημάτων. Μεταξύ άλλων τίθεται το ερώτημα αν η αστική ευθύνη του οδηγού των εν λόγω Ε.Π.Η.Ο. τα οποία και εμπλέκονται σε τροχαίο ατύχημα, θα πρέπει να θεμελιώνεται στις γενικές διατάξεις περί αδικοπραξιών του Α.Κ. (άρθρα 914 επ.) ή αν το ηλεκτρικό πατίνι μπορεί να υπαχθεί στην έννοια του «αυτοκινήτου» και να εφαρμοστούν οι σχετικές διατάξεις του Νόμου ΓΓπΝ’/ 4.12.1911. Τούτο έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς στην πρώτη περίπτωση η ευθύνη είναι γνήσια υποκειμενική, δηλαδή απαιτείται πταίσμα του οδηγού, το οποίο πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει εκείνος που υπέστη τη ζημία. Στη δεύτερη περίπτωση όμως η ευθύνη είναι γνήσια αντικειμενική και το μόνο που πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει ο ζημιωθείς είναι η ζημία που προκλήθηκε αιτιωδώς καθώς και ότι ο αντίδικος είχε την ιδιότητα του οδηγού, του κατόχου ή του ιδιοκτήτη κατά τον χρόνο πρόκλησης της ζημίας. Αν μάλιστα θεωρηθούν και οι εταιρείες εκμίσθωσης των ηλεκτρικών πατινιών ως «κάτοχοι» με βάση τον ως άνω νόμο, τότε μπορεί να θεμελιωθεί και δική τους αστική ευθύνη (βλ. αναλυτικά σε Λάμπου, Ηλεκτρικά πατίνια, Εφαρμογές Αστικού Δικαίου 2021, σελ. 479 επ.).
Το παρόν δεν αποτελεί νομική ή άλλη επαγγελματική συμβουλή και για οποιοδήποτε νομικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι αναγνώστες θα πρέπει να αναζητήσουν τον αντίστοιχο επαγγελματία.