Κρίσεις μεταξύ ιατρών – θεμιτή επιστημονική κριτική ή λόγος αποζημίωσης;

Πίσω στη δεκαετία του 90’, σε μεγάλο δημόσιο Νοσοκομείο των Αθηνών, διετάχθη ένορκη διοικητική εξέταση κατά ιατρού διευθυντή τμήματος ύστερα από καταγγελία συναδέλφων του. Σε ένα πόρισμα 150 και πλέον σελίδων περιγράφονταν σωρεία παραβάσεων. Μεταξύ άλλων γινόταν λόγος για σοβαρή διοικητική και επιστημονική δυσλειτουργία του τμήματος, για δεσποτική, αντιδεοντολογική και υβριστική συμπεριφορά, μα πάνω απ’ όλα για μη ενδεδειγμένες διενεργηθείσες ιατρικές πράξεις εκ μέρους του, οι οποίες αφορούσαν συνήθως την εκτέλεση ιδιαιτέρως σοβαρών επεμβάσεων, μη αναγκαίες σε σχέση με εκείνες που επέβαλλε η πάθηση του ασθενούς. Λόγω των ανωτέρω τονίστηκε επισταμένως ο κίνδυνος αποδιοργάνωσης όλου του νοσοκομείου.

Το πόρισμα αυτό, αποτέλεσμα μηνών καθώς και είκοσι και πλέον καταθέσεων, διέρρευσε στο τύπο. Ακολούθησε πληθώρα άρθρων συνοδεία δηλώσεων συναδέλφων του εν λόγω ιατρού, δια των οποίων καταφέρονταν εναντίον του. Στη συνέχεια η υπόθεση οδηγήθηκε στη δικαιοσύνη τόσο ως προς την διερεύνηση των καταγγελιών σχετικά με τις αποδιδόμενες ιατρικές πράξεις όσο και με τη δυσφήμηση και τη προσβολή της προσωπικότητας του συγκεκριμένου ιατρού εκ μέρους των συναδέλφων του. Με νεότερη απόφασή του ο Άρειος Πάγος (432/2020 nomos) απέδωσε εκ νέου τις προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν προκειμένου να επιδικαστεί αποζημίωση λόγω δυσφήμησης και προσβολής της προσωπικότητας. Πράγματι σύμφωνα με το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα όποιος γνωρίζοντας ή υπαίτια αγνοώντας, υποστηρίζει ή διαδίδει αναληθείς ειδήσεις που εκθέτουν σε κίνδυνο τη πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον άλλου, έχει την υποχρέωση να τον αποζημιώσει. Ως ειδήσεις νοούνται οι πληροφορίες που αναφέρονται σε οποιαδήποτε περιστατικά, σχέσεις ή καταστάσεις και οι οποίες πρέπει να είναι αναληθείς, δηλαδή ή το σχετικό γεγονός να μην αληθεύει εξολοκλήρου ή να παρουσιάζεται παραποιημένο. Κατά τις διατάξεις περαιτέρω των άρθρων 57 και 59 του ΑΚ προστατεύεται και η προσωπικότητα του ατόμου ως πλέγμα αγαθών. Μεταξύ αυτών είναι και η τιμή και η υπόληψή του, όπου υπόληψη νοείται η εκτίμηση που απολαμβάνει το άτομο στην κοινωνία με βάση την κοινωνική του αξία, συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων του για την εκπλήρωση των ιδιαίτερων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματός του. Προσβολή επομένως της προσωπικότητας υπάρχει όταν αποδίδεται σε κάποιον πράξη την οποία η κοινωνία αποδοκιμάζει. Παράνομη προσβολή δε της προσωπικότητας δημιουργείται και από ποινικά κολάσιμη πράξη, δηλαδή από τα εγκλήματα κατά της τιμής όπως η εξύβριση και η συκοφαντική δυσφήμηση κατά τα άρθρο 361-363 Π.Κ. Υποχρέωση όμως αποζημίωσης δεν υπάρχει αν συντρέχει κάποια από τις προβλεπόμενες στο άρθρο 367 § 1 Π.Κ περιπτώσεις οι οποίες αίρουν τον άδικο χαρακτήρα της πράξης, τόσο ως ποινικό όσο και ως αστικό αδίκημα.

Επομένως δεν γεννάται υποχρέωση αποζημίωσης αν το δυσφημιστικό γεγονός είναι αληθές ή ο ισχυρισμός ή η διάδοση αυτού ενώπιον τρίτου δεν έγιναν κακόβουλα δηλαδή με σκοπό εξύβρισης από μέρους του δράστη, ο οποίος υπάρχει όταν ο συγκεκριμένος τρόπος εκδήλωσης της προσβλητικής συμπεριφοράς επιλέχθηκε εν γνώσει του προκειμένου να προσβληθεί η τιμή και η υπόληψη του άλλου. Σύμφωνα δε με το άρθρο 367 Π.Κ. ο άδικος χαρακτήρας της δυσφημιστικής εκδήλωσης κατ’ αρχήν αίρεται όταν αυτή συνίσταται σε δυσμενείς κρίσεις για επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή επαγγελματικές εργασίες ή γίνεται από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον και σίγουρα όχι με σκοπό εξύβρισης. Ο νόμος έτσι προβλέπει εξαιρέσεις όσον αφορά την έκφραση γνώμης ή κρίσης αφού με αυτόν τον τρόπο προάγεται η επιστήμη, αναγνωρίζοντας ότι η ανταλλαγή απόψεων είναι εκείνη που οδηγεί στην έρευνα και στη διαπίστωση της πιο ωφέλιμης προοδευτικής αρχής, εις όφελος της προστασίας του ανθρώπου.

Ο Άρειος Πάγος έτσι επικύρωσε την απόφαση του Εφετείου με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα αποζημίωσης του ως άνω ιατρού κάνοντας δεκτό ότι οι συνάδελφοί του περιέγραψαν τόσο στην Ε.Δ.Ε. όσο και στα Μ.Μ.Ε. πραγματικά περιστατικά αληθή, εκφράζοντας επιστημονικές απόψεις και κρίσεις για την επιστημονική και επαγγελματική του εργασία και για τη μη αποδεκτή από την πλειοψηφία των χειρουργών επιθετική χειρουργική πρακτική του, η οποία αποτελεί αληθές πραγματικό γεγονός πιστοποιηούμενο από τις κατά το χρόνο εκείνο έγγραφες καταγγελίες και μηνύσεις πολιτών-ασθενών και οικείων θανόντων αυτών. Ενήργησαν μάλιστα από δικαιολογημένο ενδιαφέρον με μόνο σκοπό την διαλεύκανση της υπόθεσης, την καθησύχαση της κοινής γνώμης, την προστασία της δημόσιας υγείας και της αξιοπιστίας και της φήμης του νοσοκομείου και του επιστημονικού προσωπικού αυτού. Οι κρίσεις τους τέλος αυτές δεν είχαν αναφορές σε ψευδή περιστατικά και δεν έγιναν με σκοπό εξύβρισης και προσβολής της προσωπικότητάς του με αποτέλεσμα ο άδικος χαρακτήρας αυτών να αίρεται.

Το παρόν δεν αποτελεί νομική ή άλλη επαγγελματική συμβουλή και για οποιοδήποτε νομικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι αναγνώστες θα πρέπει να αναζητήσουν τον αντίστοιχο επαγγελματία.