Γκράφιτι: τέχνη ή έγκλημα;
Η ειδοποιός διαφορά στη περίπτωση του γκράφιτι ως τέχνη είναι ότι εκείνο από τη μία ανήκει στον καλλιτέχνη του, ο οποίος ως κάθε δημιουργός έχει δίκιο να απαιτεί το έργο του να γίνεται σεβαστό, από την άλλη όμως «καμβάς» αυτού του έργου είναι μία επιφάνεια η οποία όμως ανήκει σε κάποιον άλλον. Κι αυτός ο άλλος εξίσου έχει δικαίωμα η εικόνα της ιδιοκτησίας του να αντανακλά τις δικές του πεποιθήσεις περί δικαίου και τέχνης. Σταματά όμως να αποτελεί ένα έργο αναγνωρισμένη τέχνη μόνο και μόνο επειδή ο καμβάς ανήκει σε άλλον; Κι αν ναι μπορούμε να μιλάμε πάντα για παράνομη φθορά ή πάντα για τέχνη που πρέπει να προστατεύεται με κάθε κόστος; Τι προβλέπει ο νόμος στη περίπτωση που το γκράφιτι δεν τίθεται με τη συναίνεση του ιδιοκτήτη;
Στα μάτια του νόμου, όμορφα γκράφιτι- πραγματικοί πίνακες ζωγραφικής, τα συνθήματα σε ένα σχολείο ή οι μουντζούρες μίας λεωφόρου είναι το ίδιο. Είναι όλα παράνομα, χωρίς διακρίσεις. Όπως βρίσκουμε και στις αποφάσεις δικαστηρίων της χώρας το γκράφιτι υπάγεται στο γενικό έγκλημα της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας του άρθρου 378 του Ποινικού μας Κώδικα καθώς και στο αδίκημα της υποβάθμισης περιβάλλοντος του ν. 1650/1986 για το οποίο ως παθών νοείται και το Δημόσιο. Σε απόφασή του έτσι ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι η αναγραφή συνθημάτων με σπρέυ μαύρου χρώματος στην πρόσοψη σχολείου («σε καθαρό λευκό τοίχο») συνιστά «φθορά» (βλάβη) στο ξένο αυτό ακίνητο που χρησιμεύει σε κοινό όφελος (σχολείο) αλλά και «υποβάθμιση του περιβάλλοντος με μεταβολή του που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής και τις αισθητικές αξίες». Αυτό όμως σημαίνει ότι κάθε βάψιμο μίας επιφάνειας θεωρείται φθορά και υποβάθμιση;
Κατά μία άποψη στη θεωρία όχι. Συγκεκριμένα γκράφιτι όπως πολλά στο κέντρο της Αθήνας αλλά και στο Δήμο μας, τα οποία κοσμούν ιδιωτικές ή δημόσιες περιουσίες δεν μπορούν να υπάγονται στα ως άνω εγκλήματα γιατί λείπει το απαραίτητο στοιχείο της φθοράς και της υποβάθμισης. Σύμφωνα με το άρθρο 378 Π.Κ, φθορά ξένης ιδιοκτησίας τελεί όποιος καταστρέφει ή βλάπτει ξένο πράγμα ή με άλλον τρόπο καθιστά ανέφικτη τη χρήση του. Το γκράφιτι δεν θεωρείται φθορά λόγω καταστροφής ενός πράγματος αλλά λόγω βλάβης αυτού. Πότε όμως μπορούμε να κάνουμε λόγο πράγματι για βλάβη; Κατά την άποψη αυτή η βελτιωτική επέμβαση δεν μπορεί να συνιστά βλάβη άρα και φθορά, ακόμη κι αν γίνεται χωρίς τη θέληση του ιδιοκτήτη, αρκεί βέβαια να λαμβάνει χώρα αντικειμενικά επιδιόρθωση του πράγματος. Αντίστοιχα ένα γκράφιτι δεν μπορεί εξ’ ορισμού να εκλαμβάνεται ως αλλοίωση της ύλης ενός ξένου πράγματος μόνο και μόνο επειδή επενέβη κάποιος στην αισθητική του εικόνα, έτσι όπως την εκλαμβάνει ο ιδιοκτήτης του, αλλά να πρόκειται πράγματι περί αισθητικής υποβάθμισης βάσει αντικειμενικών κριτηρίων λαμβάνοντας κι υπόψη τον βαθμό δυσκολίας αποκατάστασης της πρότερης κατάστασης.
Παρομοίως δεν μπορεί να γίνει λόγος για τέλεση του αδικήματος της υποβάθμισης του περιβάλλοντος έτσι όπως το ορίζει ο νόμος στις περιπτώσεις πραγματικά εντυπωσιακών γκράφιτι καθώς αυτό προϋποθέτει την «πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή οποιαδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα και στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και στις αισθητικές αξίες». Λόγω αυτού παρεμβάσεις που πιο πολύ εξωραΐζουν παρά βλάπτουν το αστικό τοπίο δεν μπορούν να υπαχθούν στις περιπτώσεις υποβάθμισης όπως την περιγράφει ο ως άνω νόμος.
Η άποψη αυτή δίνει λύση κι απαντά σε πολλά επιχειρήματα των αντιμαχόμενων πλευρών λαμβάνοντας υπόψη τόσο την διεθνή τάση αναγνώρισης του γκράφιτι ως μορφής τέχνης όσο και θέτοντας όρια στην ασυδοσία σεβόμενη το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Σε κάθε περίπτωση η πολιτεία θα πρέπει να θέσει κανόνες και να μην απαγορεύει συλλήβδην το γκράφιτι ώστε και οι επίδοξοι καλλιτέχνες να εκφράζονται και οι ιδιοκτήτες να προστατεύονται και να θαυμάζουν πολλά αριστουργήματα του γκράφιτι.
Το παρόν δεν αποτελεί νομική ή άλλη επαγγελματική συμβουλή και για οποιοδήποτε νομικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι αναγνώστες θα πρέπει να αναζητήσουν τον αντίστοιχο επαγγελματία.